La letra deu mes, genèr de 2023

Tot çò qui cau tà avançar mei enlà dens la lenga !

Adiu 2022 adiu 2023 !

Lo Cap d'An qu'ei passat, qu'avetz deverzut lo capçau de Nadau (qu’ac esperam !).

Lo maishant temps de l'ivèrn qu'ei arribat mes lo dia que ganha. Qu'ei segur, qu'èm en genèr.

Qu'ei lo parat de parlar d'ua tradicion saborosa d'aqueste mes e d'evocar un simbèu màger de l'ivèrn.

Ua locucion metaforica : trobar la hava a la còca

Aver sòrta

Qu'estujan ua hava au bèth miei de la còca. La persona qui tròba la hava hens la còca-hava que vad lo rei o la reina pendent ua pausòta. Qu'ei ua tradicion hèra anciana de l'epifania.

Segon la tradicion, lo qui tròba la hava que paga la còca qui vien !

Punt de lenga

L'Ostau Bearnés que met en linha ua pièla de fichas pedagogicas peus aprenents, Las Ficas Punts de Lenga.

En cada ficha J. P. Latrubesse qu'evòca punts de gramatica, de vocabulari, arrepoèrs e dísers. Quauques setmanas a, l'Ostau bearnés que metó en linha la ficha centau.

Òsca ! Ua ocasion mei de cuélher expressions e dísers qui hèn lo shuc de la lenga.

Un drin de gramatica : los adjectius ordinaus

J.P. Latrubesse que publiquè la ficha centau. Centau qu'ei un adjectiu numerau ordinau L'ordinau qu'indica la plaça o lo reng d'un element en ua seria.

En gascon, qu'a la medisha fòrma au masculin e au feminin e que's harga a partir deus adjectius numeraus cardinaus dab lo sufix -au : tresau, quatau, quinzau..., lhevats un, ua e segond, segonda : lo prumèr còp, la segonda setmana.

La Gramatica de l'occitan gascon contemporanèu de M. Romiu e A. Bianchi atau com la Grammaire béarnaise d'A. Hourcade que ns'indican que lo gascon e tira tà plaçar los ordinaus après lo nom, sustot entà parlar de capítols, de paginas, o deus sègles.

Atau : Lo professor que'ns demanda de léger lo capítol tresau, qu'ei l'equivalent de : Lo professor que'ns demanda de léger lo capítol tres.

Un drin de vocabulari : la neu o la nèu ?

Qu'èri a escríver la letra per la Ciutat quan vedoi per la hièstra lo Hedàs ennevat. Ua bona ocasion d'evocar los cristaus de glaç qui caden en plumaishs quan hè pro hred.

L'Atlas lingüistic de la Gasconha de J. Séguy que'ns presenta au volum III la carta 1019 consacrada ad aquestes cristaus. Que vedem qu'ua part pro important deu maine gascon e ditz nèu. Mes que trobam tanben la fòrma neu en ua part deu Bearn e de la Bigòrra. Los nostes amics comengés que disen, eths, nhèu quan en lo nòrd de las Lanas que s’emplega meilèu niu.

Quan acabèi d'escríver la letra, la nèu qu'avè honut. N'èra pas sonque un soviéner... Totun, non pòdi està'm de clavar la temporada nevadissa dab ua expression de las beròjas. Quan nèva, los Aussalés que disen « Aussau que pluma las aucas ». Poetic, non ? Que la poderatz tornar léger en lo diccionari de Hubert Dutech, Dictionnaire des vallées et du piémont béarnais. Que'u podetz comandar en consultar lo site : hubert-dutech-auteur.fr. Que i podem comandar los libes de l'autor e léger expressions gasconas de las sabrosas.

Mes ua letra de genèr ne seré pas ua letra de genèr vertadèra shens los vòts per l'an navèth.

Alavetz, que'vs desiram ua bona e urosa annada, plan granada !

Hètz beròi e au mes qui vien !