Tot çò qui cau tà avançar mei enlà dens la lenga !
Ua locucion metaforica : cracà's los averans
Despensar l'estauvi, lo cabau.
Entà crear las locucions metaforicas, qu'emplegam soventòtas elements de la vita vitanta plan coneishuts. Que i a ua pièla de locucions dab las bèstias.
Atau, cracà's los averans que remanda a l'imatge deu gat-esquiròu qui s’amassa los averans entà har rampèu a la rudessa de l'ivèrn. Los averans que simbolizan l'estauvi, los sòus esparnhats.
En lo còrpus en linha deu Congrès, que trobam l'exemple seguent : "Que t'as cracat tots los averans, e adara que vòs castanhar en çò deus autes !" (1921, abat BADIÒLA, Batalèras de Pierrina I, ed. Reclams, 1921)
Punt de lenga
L'Ostau Bearnés qu’a hicat en linha ua serie de fichas pedagogicas peus aprenents, Las Ficas Punts de Lenga, escriutas per lo Joan-Pau Latrubesse.
En cada ficha que s’i parla de punts de gramatica, de vocabulari, arrepoèrs e dísers.
La ficha 24 que presenta un tèxte, Ua goja, hilha d'ua hada, un collectatge qui balha tanben un comentari dab explics semantics.
Un drin de vocabulari : lo jorn / lo dia
En la ficha Punt de Lenga no24, que legem : "un dia un vailet que partí entà anar har béver eths bueus."
En gascon, dus mots que coexisteishen entà tradusir lo tèrmi francés jour : los sinonimes jorn e dia. Lo Basic, diccionari normatiu deu Congrès, que'us mentau.
L'Atlas linguistique et ethnographique de la Gascogne, (ALG) devath la direccion de J. Séguy, que cab ua carta titolada "jour ; jours" (cf. vol. III, carta 828). Aquesta qu'amuisha que los dus mots e son emplegats en gascon.
Mes que'ns permet d'anar mei luenh pr'amor que ns'ensenha la reparticion geografica de jorn e de dia en l’espaci gascon.
Per exemple, que ns'avisam que dia ei mei que mei emplegat au sud deu domeni gascon. De mei, la carta que balha las diferentas prononciacions deus dus sinonimes.
Per exemple, la carta qu'amuisha las diferentas faiçons de prononciar los dus sinonimes. De mei, que ns'avisam que dia ei sustot emplegat au sud domeni gascon.
En lo còrpus en linha deu Congrès, que podem léger :
"Metoi dus jorns a l'aubrir." (B. Manciet, Lo gojat de noveme, Reclams, 1964)
"Desempuish aqueth dia, las causas que tornèn estar com èran tostemps estadas." (A. Hourcade, Lo Sarri grís, Reclams 802-803, 2006)
Un drin de gramatica : emplecs especifics de la preposicion DE en gascon
En mantun cas, lo gascon qu'emplega la preposicion de quan lo francés utiliza la preposicion a.
Atau :
- la destination d'un objècte : la maquina de lavar.
- la mestior : que s'ei crompat un màntol de lan.
- l'energia que hè foncionar ua maquina : la clarineta qu'ei un instrument de vent.
- la caracterizacion : ua hemna de peu long.
- lo composicion :pastas dab saussa de tomata.
De mei, tà introdusir un nom de color, lo gascon qu'emplega de mentre que lo francés utliza en : Que m'agradan hèra aqueras frinèstas pintradas de blau.
Qu'esperam que la letra navèra e vs'agradè e que permetó de har lutz suu riquèr de la lenga.
Entà hà's mei endavant e assadorar lo curiosèr tau gascon e las autas varietats de l'occitan, que'vs perpausam de consultar lo còrpus textuau e audio deu Congrès Permanent de la lenga occitana disponible ací : Còrpus deu Congrès.
Que s'i pòt seleccionar la varietat qui voletz e cercar un mot o mantua fòrma d'un mot.
Adishatz e hètz beròi !
